DECANUS

I.

DECANUS

Gr. Δέκανος, a δεκὰς, in militia dictus est, qui 10. mulitibus: in Monasteriis qui 10. monachis in Eccl. maiori, 10. praebendis seu Canonicis, plerumque Presbyteris: idoque et ipse Archiepresbyter habetur: in Episcopatus divisione 10. Clericis seu parochiis: in Centuriae distinctione, Decaniae suae sodalibus praefuit. De Decano militari, vide Veger. l. 2. c. 8. Erant Decani, denis militibus pr aepositi qui nunc caput conturbernis vocntur. De Monastico, Augustin. de morib. Eccl. Carhol. l. 1. c. 31. e quo loco candorem illius aevi, et posterioris deliquium, Lector agnoscas. Decanus in mai. Ecclesia Capituli caput: quorum duo apud Anglos genera. Alterum, ex antiquo ritu, in quo Decanum eligit Capitulum, impetratâ Regis veniâ: Alterum, ab Henrico VIII. post eversa Monasteria, introductum, qui in Cathedralibus Ecclesiis, ubi Abbatem et Monachos deprehendit, eosdem in Decanum et Capitulum, variato nomine, mutavit, Decanumque Regum diplomatibus conserendum statuit. Praeter hos dicti sunt in Eccles. Constantinopolitana, Decani libitinarii, qui in sepeliendis mortuis curam agebant: numero primum incerto, sed a Constantino Mag. 950. instrtuti: postea 1100. e quibus, qui in mai. Ecclesia inserviebant, immunitate donati sunt. Episcoporum Decani, al. Rurales, sunt Decani temporales, ad aliquod Ministerium, sub Episcopo vel Archiepiscopo exercendum constituti: quo nomine etiam Chorepiscopus et Plebanus dictus est. Apud Gallos Decani appellati sunt, qui sub Magnatibus Regni, Abbatiarum curam gerebant. Erat autem Abbatis titulus saecularium olim apud Gallos, aeque ac Ecclesiastiorum; etiam Baronibus, Comitibus, Ducibus, Principibus attributus. Hinc Carolus Calvus fratrem uxoris suae Bosonem, mox Regem futurum, Abbatiâ S. Mauritii donasse; et Robertus Comes Parisiensis, sub excesse Caroli Simplicis A. C. 921. Hugo Mag. dux Francorum sub ingressu Rodulphi Regis A. C. 923. ac Hugo Capetus, qui Rex Franciae evasit. A. C. 987. avus nempe, pater et filius, Abbatum titulum assumpsisse leguntur. Hi itaque occupatis, Abbatiis, cui mori vehrmenter ab Ecclesiasticis reclamatum est, illas nn delevêrunt, sed cum Abbatis nomine, Monachis extorsêrunt Abbatiarum proventus, atque pinguedinem; praediis inter milites suos dispartitis, Decanisque aliquando substitutis, qui Abbatiarum curam satis frugaliter administrarunt. vide Aimon. l. 5. c. 34. 43. 44. donec circa A. C. 999. sensim saeculares hi Abbates abiêre. In Seotia nihil ominus prisei moris superesse verstigia, docet Hent. Spelman. Glossar. Archaeol. In quibusdam Ecclesiis Cathedralibus, Decanios superpellicio indutos, gladio cinctos, perâ instructos, calcaribus aureis pedes revinctos, cum accipitre super pugno, dignitatis suae possessionem inire, docet Car. du Fresneex Hist. Eccl. S. Amani Aurelian. et Probat. vide plura hanc in rem, apud eum in Glossr. et Macros Fratres in Hierolexico: aliquid etiam supra in Abbaconites.

II.

DECANUS

ex Graeco Δεκανὸς, ex Astrotheologiae veteris disciplina, appelatus est ὁ ὡρο???κόπος. h. e. nativitatis tempus inspiciens Deus, qui nascentiae praeerat. Hesych. ὡρο???κόπος, ὁ ςκοπῶν τὰς ὥρας, ubi supple, ὁ Θεὸς vel Δεκανὸς. Deiis Manil.

Quin parte in decima dixêre Decanon agentem,

A' numero nomen positum est, quod partibus astra

Condita tricenis triplici sub sorte feruntur.

Nempe uniuscuiusque signi caelestis partes tricenas, in tres decurias ac tres Decanos fuêre antiquitus, ab huius artis peritis, contributae. Et quidem tribus prioribus decem partibus unus Decanus praeerat, qui et primus Decanus dicebatur: tribus sequentibus, secundus; tribus postremis, tertius. Sic quicumque nasceretur, alique signi parte exoriente, necesse erat eum ex tribus his Decanis aliquem pro horoscopo habere, cum per decem signi partes unus eorum valeret ac potestatem haberet: uti tradit Hephaestion. In solis signorum interstitiis, quae Graeci μέςοβολήματα dixêre, nullos inveniri Decanos, qui nomen suum ac potestatem exserant, adeoque in illis genitos pro infelicissimis haberi, addens. Qua de re paulo aliter Firmic. quem vide. Singulis porro Decanis terna Numina attribuêrunt quos appelavêre Λειτουργοὺς, i. e. Munifices. qui novem Liturgi Dii rursus per infinitas alias Numinum potestates fuêre divisi. Sic ut nulla pars signi Deo suo vacaret, sed in qualibet eatum exoriente, Deus aliquis sive Decanus constitutus, in illo puncto nascentium tempus inspectare et vitam fortunasque constituere crederetur. Quin et Decani ipsi Dii dicebantur, ut dictum, unde Numen Decanorum passim apud Firmic. imo Δεκανοὶ ubique Θεοὶ appellati Hephaestioni. Fuitque haec eorum observatio vetustissima, et cum ipsis Genethlialogiae incunabilis nata, apud Graecos et Chaldaeos: nam et Necepso et Petosiris eos novêrunt, dequi iis scripsit: iam Teucer Babylonius. Nomina ipsorum apud Firmic. Asican, Senacher et Sentacher, apud alios alia: Graeci antiquissimi πρόςωπα dixêre, ut et Iudaei et Arabes, [Gap desc: Hebrew] i. e. facies. Iidem vero et stellis deputabantur: Sic primus Arietis Decanus, Marti deputabatur; secundus Soli, tertius Veneri. Hinc primus ille πρόςωπον Α῎ρεως, secundus πρόςωπον Η῾λίου, tertius πρόςωπον Α᾿φροδίτης, vocabatur. Ratio nominis, quod stellae, cui deputati erant. personam quisque sustinere illamque repraesentare credebatur. Qua de re Frimic. Sunt autem infinitae potestatis --- et qui fata hominum suâ auctoritate designent. Sed et ipsi Decani singulis stellis deputantur. et si in ipso Decano stella fuerit, licet sit in alieno domicilio, sie est habenda, quasi in suo sit domicilio. Nempe quia Decanus eius personam sustinebat. Pingebantur autem variâ specie habituque; imo figuras corum in annulorum sculpturis vulgo imprimendas curabant, ut amuleta essent: quas figuras ex Indorum, Persarum, Chaldaeorum, Aegyptiorum sententiis receptis, Albumasar et Abenesra tradidêre.

Earum vero ratio primaria habita, qua ex Orientis Horizonte ascendebant, sicque haec Numina Παρανατέλλοντα, coorientia sideribus erant. Unde ansa singularis versus Orientem adorandi, apud Gentes, quibus, disciplina illa admissa etc. Ab astris postmodum vox ad castra descendit, pro eo, qui potestatem in dena capita exerceret, qui et caput contubernii dicebatur: inde in Ecclesiam tranflata est, ut vidimus, vide Salmas. ad Solin. p. 653. et sepp. ut et infra aliquid, in voce Persona.